We wprowadzeniu do liturgii abp Guzdek przypomniał, że serce Kościoła w tej części Europy biło od XIV w. w Wilnie – z tym miastem przez wielki związani byli mieszkańcy Podlasia, z czasem zaś szczególnym miejscem pielgrzymkowym stała się Ostra Brama, a niej wizerunek Matki Bożej Miłosierdzia.

„Wraz z zakończeniem II wojny światowej nastąpił nowy podział Europy. Podlasie zostało odcięte od Wilna. Ówczesny metropolita wileński, abp Romuald Jałbrzykowski, w lipcu 1945 r. został deportowany do Białegostoku. Zabrał ze sobą jedynie obraz Matki Bożej Ostrobramskiej, który umieścił w kościele farnym, obecnej katedrze. Od tamtego czasu kult Matki Bożej Miłosierdzia nieustannie się rozwija. W minionym roku został poświęcony nowy ołtarz przed którym licznie gromadzą się na modlitwie wierni Podlasia” – mówił.

W homilii kard. Müller zauważył, że w sanktuarium ostrobramskim w Wilnie obraz Niepokalanej Matki Miłosierdzia wyraża najdoskonalszy wzór poddania się woli Bożej, która jest samym Miłosierdziem. „Maryja widziała największe miłosierdzie we Wcieleniu i Odkupieniu, w którym sama wzięła czynny udział i przez to stała się naszą Matką Miłosierdzia” – podkreślał.

Zastanawiając się, dlaczego Kościół nazywa Maryję Matką Miłosierdzia stwierdził, że przemawiają za tym dwa argumenty: pierwszy – ponieważ jest Matką Jezusa Chrystusa, uosobienia miłosierdzia Bożego, drugi zaś – ponieważ jest Ona naszą Matką, świadczącą nam ustawicznie swoje miłosierdzie.

Kardynał wskazywał, że Maryja jest najważniejszą osobą w historii zbawienia po Jezusie, Synu Bożym i jedynym Zbawicielu świata, i to dzięki Jej „tak” „odwieczne Słowo, które z Ojcem i Duchem Świętym jest jednym Bogiem, przyjęło naszą ludzką naturę”.

„Maryja to postać historyczna, prawdziwy człowiek, córka Izraela. Ale to, czym jest dla Jezusa i co oznacza dla nas, Jego Kościoła, do dziś nie może być interpretowane za pomocą mitologicznych metafor czy egzystencjalno-ponadczasowych prawd. Decydujące jest jej zrozumienie w horyzoncie Bożego planu zbawienia, który Bóg zrealizował historycznie w Jezusie Chrystusie” – mówił hierarcha.

Wskazywał także, że Maryja jest również archetypem Kościoła: „Jest najwybitniejszą i wzorową uczennicą swojego Syna. Ona jest dla nas świetlanym przykładem miłości do Boga ponad wszystko i miłości bliźniego jak siebie samego”.

Wyjaśniał, że Maryja, Matka Jezusa, była obecna wraz a Apostołami w Wieczerniku w dniu Pięćdziesiątnicy, a ostatecznie, jak mówi Sobór Watykański II, „dopełniwszy biegu życia ziemskiego z ciałem i duszą wzięta została do chwały niebieskiej i wywyższona przez Pana jako Królowa wszystkiego, aby bardziej upodobniła się do Syna swego, Pana panującego oraz zwycięzcy grzechu i śmierci”.

„Dlatego jako członkowie Ciała Chrystusa pielgrzymujący do niebieskiego Jeruzalem, możemy kierować do niej nasze prośby. Jest bowiem z Chrystusem w niebie. Na czele niebieskiej komunii wszystkich świętych jednoczy się z naszymi modlitwami. Poleca więc nas samych, nasze rodziny, nasz naród, wszystkie ludy i cały Kościół Bogu Ojcu przez swego Syna w Duchu Świętym. Liturgiczne i prywatne nabożeństwo do Maryi, z której łona rodzi się dla nas zbawienie świata, wyraźnie dowodzi nam, że nie ma relacji z Bogiem poza widzialnym Kościołem, Ciałem Chrystusa” – stwierdził kard. Müller.

Zachęcał wiernych do modlitwy ku czci Matki Miłosierdzia, zwłaszcza w miesiącach maju i październiku, a także przy okazji różnych uroczystości w ciągu roku liturgicznego, a takim szczególnym dniem jest dla mieszkańców archidiecezji białostockiej uroczystość 16 listopada.

„Ze wszystkich modlitw do Matki Miłosierdzia, Kościół najbardziej zaleca odmawianie Różańca, a Bóg potwierdza skuteczność tej modlitwy licznymi łaskami i cudami. Przykład Świętych dowodzi, jak bardzo ściśle Różaniec łączy dusze z Niepokalaną Matką Miłosierdzia. Jej zawierzam cały Kościół Archidiecezji Białostockiej, całej Polski i całego świata” – zakończył kaznodzieja.

W dorocznej Nowennie Opieki Matki Miłosierdzia przygotowującej archidiecezję do uroczystości patronalnej wraz z wiernymi uczestniczyli biskupi, wykładowcy i alumni Seminarium Duchownego, duchowieństwo oraz osoby konsekrowane.

Temat tegorocznej Nowenny związany był z nauczaniem i osobą bł. ks. Jerzego Popiełuszki, w 40. rocznicę jego męczeńskiej śmierci i brzmiał: „Bądź silny miłością. Maryja w życiu i nauczaniu bł. ks. Jerzego Popiełuszki”.

W ramach Nowenny przeżywany był: Dzień Małżeństw i Rodzin (8 listopada), Dzień Młodzieży oraz Liturgicznej Służby Ołtarza – „Dzień u Mamy” (9 listopada), Dzień Życia Konsekrowanego (10 listopada), Dzień Kapłanów oraz Liturgicznej Służby Ołtarza (14 listopada).

W dniu Uroczystości Najświętszej Maryi Panny Ostrobramskiej, Matki Miłosierdzia, przed uroczystą Mszą św. odbyła się wspólna modlitwa różańcowa Kół Żywego Różańca i wszystkich innych grup różańcowych archidiecezji.

Podczas przedpołudniowej konferencji referaty wygłosili: kard. Gerhard Müller (Teologia synodalności); ks. prof. dr hab. Janusz Kręcidło z UKSW w Warszawie (Biblijne podstawy synodalności); ks. prof. dr hab. René Roux z Wydziału Teologicznego w Lugano w Szwajcarii (Primato e sinodalità nelle questioni dottrinali all’inizio delle chiese non calcedonesi: alcune osservazioni – Prymat i synodalność w sprawach doktrynalnych we wczesnych kościołach niechalcedońskich: kilka spostrzeżeń), ks. prof. dr hab. Bazyli Degórski z Papieskiego Uniwersytetu św. Tomasza z Akwinu w Rzymie (Synody (synodalność) w Rimini I Seleucji).

Następnie w ramach dyskusji panelowej, którą poprowadził ks. prof. dr hab. Mieczysław Ozorowski z UKSW swoje wystąpienia przedstawili: ks. prof. dr hab. Józef Naumowicz z UKSW (Patrystyczne elementy eklezjologii); ks. dr Mariusz Bakalarz z Częstochowy (Synodalność w prawie Kościoła. Rozwój norm i trudności); ks. dr hab. Marek Ławreszuk, prof. UwB (Synodalność w eklezjologii prawosławnej) oraz ks. dr Adam Szot przedstawił referat przygotowany przez ks. dr. Tadeusza Kasabułę z UwB (Synodalność w kontekście reorganizacji chrześcijaństwa w latach 476-800).

„Czy to przypadek, że w czasie każdej Mszy św. po modlitwie Ojcze nasz kapłan zanosi do Boga gorącą prośbę, abyśmy zawsze byli „bezpieczni od wszelkiego zamętu”. Otóż nie! Okazuje się, że Kościół umieszczając w tym miejscu wspomnianą prośbę, dobrze wiedział, że zamęt – brak jasnej granicy między dobrem i złem, brak właściwego rozumienia wielu pojęć, np. małżeństwa i rodziny, a nawet ich redefinicja – rodzi wiele niebezpieczeństw” – podsumował wybrzmiałe podczas konferencji treści abp Guzdek.

Metropolita białostocki podziękował ks. prof. Andrzejowi Proniewskiemu za zorganizowanie konferencji naukowej podejmującej problem synodalności w Kościele, prelegentom zaś za ukazanie teologii synodalności i jej biblijnych podstaw, za podkreślenie jej podwójnego wymiaru – wertykalnego i horyzontalnego. „Ważne było także podjęcie tematu synodalności w perspektywie prawnej i historycznej. Dzięki temu, słuchacze mogli ze zdumieniem odkryć, że synody w Kościele mają wielowiekową tradycję” – dodał.

„Ufam, że przekazana wiedza na temat synodu i synodalności przyczyni się do ograniczenia trwającego zamętu, nierzadko podsycanego przez media, które nie dążą do zgłębienia prawdy, a jedynie szukają sensacji. Życzę odwagi! Gdy wielu przyczynia się do siania zamętu, milczeć nie wolno!” – podkreślił.

Konferencję zorganizowała Katedra Teologii Katolickiej Uniwersytetu w Białymstoku, uwzględniając współczesne społeczno-kulturowe okoliczności życia i szeroko zakrojony program odnowy Kościoła przez papieża Franciszka zainicjowany otwarciem XVI Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów w dniu 9 października 2021 r. w Rzymie, a 17 października 2021 r. we wszystkich diecezjach świata pod hasłem: „Ku Kościołowi synodalnemu: komunia uczestnictwo i misja”. Projekt dofinansowany został ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach Programu „Doskonała Nauka II”. Wydarzenie odbyło się przy współpracy i wsparciu Województwa Podlaskiego.